Het Verdwenen Zelf
Juni 2024 - December 2024
Afgelopen week was ik in gesprek en werd eraan herinnerd hoe ik vorig jaar deze twee belangrijke boeken aan het doorwerken was. Het was een periode waarin ik mijn baan kwijtraakte (doordat het bedrijf waarvoor ik werkte de aanbesteding had verloren) en de overstap naar een nieuwe functie toch langer op zich deed wachten.
Het bleek uiteindelijk een geluk bij een ongeluk… ik kreeg bijna een jaar WW uitkering en heb hier zonder dat dit mijn plan was, gebruik van gemaakt. Ineens kreeg ik tijd en ruimte om tijdrovend en diep verwerkingswerk te doen. Nadat de kinderen naar school waren, de kamer weer opgeruimd, ging ik vaak op onze destijds nieuwe bank zitten en opende weer het boek van Iris Koops.
Zij is de grondlegger van “Het Verdwenen Zelf”, een organisatie die zich inzet om kennis over narcistische mishandeling te verspreiden. en hulp te bieden aan slachtoffers. Het is een onderwerp wat ontzettend belangrijk is, er zijn veel te veel mensen die vanuit de eigen pijnlijke ervaring de gevolgen kennen van intieme terreur en dwingende controle, andere woorden die dezelfde schadelijke dynamiek weergeven.
Het zijn woorden, net als bij de start van mijn verwerking van het seksueel misbruik, die veel lading hebben. Waar ik vooral van weg wil. “Zo erg is het toch niet?”, “Je verzint het allemaal maar zelf.”, “De enige gek ben jezelf.” en een veelheid van dergelijke interne oordelen kon ik horen. Er brak een periode aan, net als in het begin van mijn verwerkingsreis, om eerst mezelf te geloven en te valideren. Om tegen mezelf te kunnen zeggen: Het klopt. Dit is echt gebeurt.
Het eerste boek “Herstellen van narcistische mishandeling” hielp om te gaan herkennen. Elke keer weer zien dat dit er ook onderdeel van was. De communicatie, het uitspelen van de kinderen onderling, de informatie die deze wel werd gegeven, de ander niet. De verdeel en heers dynamieken. Het grensoverschrijdend delen van details die ik als kind helemaal niet zou moeten weten. Of dan juist weer de stilte behandelingen. Het verantwoordelijk worden gehouden voor de algehele sfeer thuis en emoties van de ouder. Parentificatie.
Elke keer was het stukken herkennen, erkennen en dan de herinneringen en emoties opnieuw beleven. Heel vaak hoefde ik, net als in het boek Traumaseksualiteit, maar een pagina te lezen. Dan raakte iets mij dusdanig dat ik tijd nodig had om dit te verwerken. Lange tijd spendeerde ik in het herbeleven van gebeurtenissen en situaties.
Om daarna op een gegeven moment het boek weer weg te leggen en in de middag wat anders te gaan, voordat ik de kinderen moest ophalen en voor het gezin ging zorgen. In diezelfde periode was mijn vrouw namelijk druk aan het werk…
Na de uitzending bij Op1 werden wij door Iva Bicanic in contact gebracht met uitgeverij SWP. Zij wilden het boek wel gaan uitgeven. Aan mijn vrouw de immense taak het verhaal te herschrijven en daarbij ook de passende illustraties te gaan maken. Uren bracht zij door op onze zolder: schilderend, nadenken, redigeren van de tekst of juist onderweg voor overleg. Ik kon in die periode het huishouden runnen en genoot dat ik op die manier voor ons gezin kon zorgen. Inmiddels is het boek alweer ruim een half jaar uit en ik zal een keer een update wijden aan “De Verloren Knuffel Brigade”.
Ik werkte dat eerste boek door en nadat ik begin september binnen 24 uur drie keer achter elkaar de hele goede tweede was bij een sollicitatie was ik er klaar mee. Ik ging voor mezelf starten en naast deze voorbereiding, ging ik het tweede boek lezen.
Dat tweede boek is nog meer dan het eerste een werkboek. Vele indringende vragen worden er gesteld die helpen om zelfstandig het nodige verwerkingswerk te doen. “Je leven in eigen hand”, de titel is toepasselijk. Opnieuw bracht ik vele ochtenden door op onze bank, soms maar enkele zinnen lezend, diep geraakt door alles wat ik begon te herkennen.
Ik luisterde het album “Truth is a beautiful thing” van London Grammar vaak. De indringende teksten deden ook hun werk en pasten goed bij de materie:
What a life
What a waste
What a lie
Wat een dag
Wat een leven
Wat een verspilling
fWat een leugen
Ik begon het te zien. Het was een hel bij tijden. Hele stukken schreef ik over, wat mij raakte of antwoorden op de oefeningen mey mijn eigen herinneringen. Maar het licht begon ook door te breken. Zoals de ochtendzon die door de mist breekt en de omgeving uiteindelijk helder zichtbaar maakt. Zo werd het voor mij steeds lichter en minder duister. Dit stuk vat het voor mij wel samen:
Ik wil nooit meer het land van de duisternis in. Ik ben volledig uitgeput door het voortdurend uitvogelen wat er van mij verwacht wordt en dat gedrag maar braaf te laten zien. De belangrijkste reden dat ik het niet meer wil, is omdat het zinloos is. Het is een systeem in stand houden waar geen enkele groei, geen enkel leven in zit. Een systeem dat alleen maar gericht is op overleven, op een destructieve en dogmatische manier. (Geciteerd uit "Je leven in eigen hand", Iris Koops)
Dit boek heeft vele hoofdstukken. Sommige focussen op een bepaald thema, bijvoorbeeld partnergeweld, of betrokken kinderen. Deze hoofdstukken waren ook indringend om te lezen maar doordat ik dit niet zelf had meegemaakt, kon ik bepaalde delen sneller door.
Andere stukken kosten veel tijd en energie. Een hoofdstuk over dissociatie: één brok herkenning. De uitleg over de narcist die egosyntoon is: hij of zij is niet in staat tot mentaliseren of vragen te stellen over de eigen beleving. Het projecteren, het externaliseren, het omdraaien, het wordt allemaal langzaam duidelijk. Uiteraard de bekende DARVO maar om hier een veelvoud van voorbeelden en praktijksituaties van te lezen, tot ook uitgebreide ervaringsverhalen. Pijnlijk om de zinloosheid van dit alles te realiseren. Het gaat waarschijnlijk nooit anders worden. De narcist heeft een beeld van mij en de situatie die niet klopt, maar ik kan dat op geen enkele manier veranderen. Het is zinloos hieraan vast te houden. Dan komt er ook een intens rouwproces op gang: om alles wat nooit is geweest, wat niet bestond, maar ook nooit meer zal komen. Woede over alles wat gebeurde, wat werd verzwegen of juist wel gezegd om te manipuleren. Hoe mijn eigenheid werd afgebroken, mijn waarachtige ja of nee niet kon bestaan. Menselijke waarden en mijn schuldgevoel werden zo ingezet dat ik mijzelf moest verraden. Ik werd uitgespeeld tegen mezelf.
Het was veel, het is veel. Teveel om hier te benoemen. Hierboven is maar een hele korte opsomming van de pagina’s die ik vol schreef bij het boek. Het ervaren van die duisternis, het herkennen van de zovele destructieve patronen waarmee ik ben opgegroeid. Het heeft die lange maanden gekost om mijzelf daarvan steeds vrijer te maken.
Maar uiteindelijk ook, wat is die vrijheid verslavend! Ik kan nu, weer een jaar verder zeggen dat ik er echt uit ben en nooit meer terug ga. Ik kan die duisternis soms nog voelen. Ik geraakt worden en soms kost het een paar dagen om mezelf weer te vinden. Soms ben ik mijzelf weer even kwijt, het verdwenen zelf blijft herkenbaar.
Maar als dit mij nu overkomt, ben ik lief voor mezelf. Erken ik wat ik voel en ervaar. Weet ik dat ik niet gek ben. Dat dit een gevolg is van alle bizariteit en grensoverschrijding waar ik uit voortkom. En dan geef ik mezelf de diepste knuffel die maar mogelijk is. Erken ik hoe ongelooflijk rot, fout, smerig of vuil het was. En besluit wat ik er nu mee wil. En dat is er vrij van zijn.
Een verdwenen zelf heeft plaatsgemaakt voor mijn hervonden eigenheid.
Mezelf zijn. Wat een cadeau.